A Federación Galega de Balonmán lanza esta tempada un Programa de prevención de lesións, co obxectivo de mellorar o rendemento deportivo durante as competicións, pero tamén despois delas. “O importante en saúde é previr, e desde ese momento ata o de agora, co apoio da Federación Galega de Balonmán, estivemos traballando para concibir o plan de prevención de lesións”, explican Marga Sobrido, Irimia Mollinedo e Irene Romero, fisioterapeutas da entidade.
Aínda que o programa comeza nesta tempada, “leva tempo cociñándose. O CESA 2020 (Campeonato de España de Selecciones Autonómicas) foi o punto de inicio. Nese ano, a Federación Galega de Balonmán decidiu apostar máis que nunca polo coidado dos seus deportistas e unímonos como servizos médicos, aínda que o grupo foi aumentando desde entón”, indican as expertas.
Durante esa competición estatal de balonmán, os planteis das seleccións base sufriron lesións graves pero evitables. “Se seguían a ese ritmo, non só poderían sufrir lesións moito máis incapacitantes nun futuro, senón mesmo lles poderían levar a deixar o deporte”, engaden. Para evitalo, as fisioterapeutas traballaron neste plan que están a levar a cabo nas concentracións previas ao CESA 2022.
Visión de futuro desde o deporte base
Nos equipos sénior é máis habitual o seguimento do estado físico das xogadoras de balonmán, pero a realidade é que o deporte base non escapa das lesións. De feito, as propias especialistas sinalan como “o máis importante no deporte é a base. É onde se aprende, non só técnica e táctica específica, tamén se pode aprender sobre prevención de lesións”.
“O máis importante no deporte é a base”
Ademais, explican como algunhas lesións poden ser evitables, como as tan habituais sobrecargas musculares. “Canto mellor preparados están os nosos xogadores/as de base, mellores xogadores/as profesionais serán e cantas menos lesións arrastren, mellor rendemento terán”, aseguran.
Pero non só é importante prepararse para a etapa profesional, senón que tamén hai que mirar máis aló, á chamada “xubilación deportiva”. “Cando un profesional deixa de xogar, como termina? cantas lesións arrastra? Poida que teña que deixar de xogar polas lesións que ten… Isto pódese solucionar se a base leva un bo traballo de prevención, cando chegue o momento de deixar de xogar, estará mellor fisicamente. Por tanto, debemos facer a seguinte diferenciación: coa base traballas a prevención, cos profesionais traballas lesións”, inciden as fisioterapeutas da Federación Galega de Balonmán.
“Coa base traballas a prevención, cos profesionais traballas lesións”
Falta de estudos da incidencia nas xogadoras
Presumiblemente, as lesións no balonmán, como no resto de deportes, non afectan igual a mulleres e homes, porén “os estudos epidemiolóxicos non son concluíntes en canto ás diferenzas nas lesións entre homes e mulleres, existindo certas tendencias en función da morfoloxía de cada sexo”, apuntan as expertas.
Así, as diferenzas corporais entre unhas e outros son “innegables” a nivel anatómico e na composición dos tecidos. Da mesma forma, “demostrouse que hai unha serie de “desaxustes” a nivel estrutural que teñen unha maior prevalencia nas mulleres, como son o valgo de xeonllo e nocello, ou a falta de estabilidade articular”, todos eles factores de risco de lesións de ligamento cruzado.
Pola outra banda, a meirande parte das mulleres teñen o ciclo menstrual, polo que “pasan por diferentes concentracións hormonais, o que produce diferentes cambios fisiolóxicos no organismo”. Isto fai que sexa necesario adaptar os adestramentos á etapa menstrual. Un exemplo desta incidencia está na laxitude do ligamento cruzado anterior e a súa relación cos niveis hormonais, “sendo máis laxo nos días previos á fase ovulatoria, etapa que aumenta a concentración de estrógenos”.
En liñas xerais, “esta é unha temática que se está investigando nos últimos anos, pero existen poucos estudos que acheguen datos relevantes, e menos relacionados co balonmán”, explican as fisioterapeutas.
No plan de prevención de lesións da Federación Galega de Balonmán, unha das liñas de acción é “rexistrar a epidemioloxía lesional das seleccións galegas de balonmán de base, cun recoñecemento médico, fisioterapéutico e podolóxico, quizais isto póidanos dar máis pistas nese sentido”. Con todo, a prioridade é a prevención nas seleccións, adaptado ás necesidades de cada xogadora e xogador.
Fisioterapia deportiva feminina
Tradicionalmente, esta especialidade da fisioterapita, unha carreira universitaria maioritariamente feminina, estaba ocupada por homes: “O deporte cambiou moito nos últimos anos e a masculinización diminuíu, con iso tamén cambiou o perfil do/a fisioterapeuta. Os grandes equipos deportivos (non só de balonmán, tamén de fútbol ou baloncesto) aínda contan cun maior número de homes que de mulleres fisioterapeutas nas súas filas, pero esta non é a mesma realidade que existe en todos os equipos”.
“Cada vez é máis difícil atopar un home dentro da sala de fisioterapia”
En ligas menores ou autonómicas, así como nos deportes minoritarios, “cada vez é máis difícil atopar un home dentro da sala de fisioterapia”. No caso deste plan de prevención da Federación, ademais de Marga Sobrido, Irimia Mollinedo e Irene Romero, tamén forman parte do equipo Pedro Lago en podoloxía e Fernando Mosquera en medicina.
A nova normalidade no deporte
Sen dúbida, a incidencia da pandemia afectou directamente ao balonmán e a todo o ámbito deportivo, que dous anos despois está aínda a adaptarse á nova situación. O principal problema para as deportistas, tanto a nivel físico como mental, foi a incertidume e os paróns.
“Calquera deportista que estea parado vai notar cambios, por iso realizáronse novos protocolos na volta ao exercicio. As pretempadas foron distintas, tivéronse que adaptar, do mesmo xeito que todo. Iisto nunca pasara, é a primeira vez na historia que se realiza un parón destas características”, apuntan Marga Sobrido, Irimia Mollinedo e Irene Romero.
A nivel mental, a nova situación sacou a relucir a importancia dun apoio psicolóxico: “Sobre todo en alta competición, os deportistas quedaron sen metas, non sabían se habería competicións, nin cando, se as marcas se ían respectar… Isto fixo que os/as psicólogos/as deportivos/as tivesen que aplicarse duramente”.
